Olejki eteryczne to składnik bardzo wielu roślin. Ludzie nauczyli się je pozyskiwać i wykorzystywać – głównie w kuchni, medycynie i kosmetologii. W każdym z tych obszarów olejki stosowane są najczęściej jako jeden ze składników innych produktów. Od jakiegoś czasu w Polsce ogromną popularnością cieszą się jednak olejki eteryczne w czystej postaci. Czym są? Gdzie je można kupić? Do czego używać? Jakie są różnice między olejkami eterycznymi a olejkami zapachowymi oraz między olejkami a olejami roślinnymi?
Co to jest olejek eteryczny?
Olejek eteryczny to lotna substancja pozyskana z rośliny w wyniku takich procesów chemicznych jak destylacja parą wodną, ekstrakcja lub tłoczenie. Z punktu widzenia czysto chemicznego może stanowić wieloskładnikową mieszaninę od kilkudziesięciu do kilkuset związków należących do różnych grup chemicznych: terpenów, seskwiterpenów, aromatycznych i alifatycznych alkoholi, aldehydów, ketonów, kwasów i innych.
Olejki eteryczne mogą być pozyskiwane z różnych części roślin: liści, kwiatów, łodyg, korzeni, owoców, nasion, a nawet kory. W zależności od tego, z jakiej części dany olejek uzyskano – może mieć nieco inne właściwości. Co ciekawe, na ostateczny skład olejku mogą mieć też wpływ takie czynniki jak gleba w której rośnie roślina, poziom nasłonecznienia, okres, w którym ją zerowano, czy była ususzona, czy nie. Naukowcy w tej kwestii cały czas dowiadują się nowych rzeczy.
Nie wszystkie rośliny są jednakowo bogate w olejki eteryczne. W tych, z których pozyskuje się je w tej chwili ich zawartość zazwyczaj waha się w granicach 1-3 proc. Są jednak takie, w których może sięgać nawet 18 proc. (np. pąki goździkowca).
Różnice między olejkami eterycznymi a olejami
Trend związany z używaniem olejków eterycznych rozwija się u nas równolegle z coraz szerszym stosowaniem różnego rodzaju olejów. Ich paleta jest znacznie szersza niż to było jeszcze 10-15 lat temu. Oprócz popularnego od lat oleju słonecznikowego, rzepakowego czy oliwy z oliwek, do łask wraca olej lniany, nie przemija moda na olej kokosowy. Do tego warto byłoby dodać takie odmiany jak olej z orzechów, pestek winogron, awokado i wiele innych.
Dodatkowo, oleje te stosujemy dziś nie tylko do celów kuchennych, ale również tworzymy z nich samodzielnie kosmetyki (lub używamy ich samych jako kosmetyk, czego przykładem może być olejowanie włosów).
Różnica między olejkami eterycznymi a olejami jest duża. Oleje tłoczy się z nasion roślin oleistych i mają one innych skład chemiczny – zbudowane są z kwasów tłuszczowych nasyconych lub nienasyconych. Można używać je do gotowania, smażenia, są składnikiem wielu potraw. Używa się ich również w kosmetologii – wiele z nich ma bowiem właściwości nawilżające, mogą tworzyć warstwę ochronną broniącą nasze tkanki przed utratą wody.
Dlatego, choć niektóre oleje sprzedawane są podobny sposób i w podobnych miejscach co olejki eteryczne (tzn. w niewielkich buteleczkach) – sposób ich używania i przeznaczenie są zupełnie inne. Dla przykładu – olej z czarnuszki można znaleźć w wielu drogeriach, najczęściej na półkach z kosmetykami do włosów. Sprzedawany jest w małych ciemnych buteleczkach, np. o pojemności 10, 20, czy 50 ml (czyli takich samych, jak w jakich często są sprzedawane olejki eteryczne).
W tych samych drogeriach znajdziemy też olejki eteryczne (często na półkach z zapachami do domu, świecami itp.). O ile jednak oleju użyjemy np. do pielęgnacji i wygładzenia końcówek, o tyle olejki eteryczne kompletnie nie nadają się do takich celów. Za to doskonale sprawdzą się do aromaterapii, inhalacji czy do masażu.
Gdzie kupować olejki eteryczne?
Popularne drogerie sieciowe typu Rossman, Hebe, Natura, Super-Pharm czy Kontigo – to miejsca, w których można kupić olejki eteryczne (zarówno stacjonarnie, jak i online). Podobna zasada dotyczy aptek – te również zaopatrzone są w tego typy produkty. Poza tym istnieje całkiem sporo sklepów (zwłaszcza internetowych), które są wyspecjalizowane w sprzedawaniu takich produktów. Chodzi np. o sklepy zielarskie, z suplementami diety czy naturalnymi kosmetykami. Mogą kosztować od kilkunastu do nawet kilkuset złotych.
Do popularnych w Polsce olejków eterycznych należą m.in. olejek z drzewa herbacianego, olejek różany, olejek lawendowy, olejek goździkowy, olejek eukaliptusowy, olejek cytrynowy.
Czym różnią się olejki eteryczne od olejków zapachowych?
Olejki eteryczne to substancje w 100 proc. naturalne, pozyskiwane bezpośrednio z roślin. Są ulotne, dosyć niestabilne, pozyskiwanie niektórych olejków może być dosyć kosztowne (np. olejek z drzewa sandałowego). Dlatego w sprzedaży można znaleźć również olejki zapachowe, będące mieszaniną olejków naturalnych i syntetycznych substancji zapachowych. Mogą być to również produkty całkowicie syntetyczne.
Czy to oznacza, że olejki zapachowe są gorsze od eterycznych? Nie, ponieważ wiele zależy tu od tego, do czego chcemy ich użyć. Dla przykładu, jeśli zależy nam na walorach terapeutycznych olejków, lepsze będą te naturalne. Warto wtedy sprawdzać właściwości olejków eterycznych. Jeśli jednak chodzi nam głównie o ich woń – olejki zapachowe z powodzeniem spełnią swoją rolę. Dla przykładu, olejki zapachowe mogą być używane do wytwarzania świec zapachowych. Innym przykładem mogą być typowo kosmetyczne sole do kąpieli. Jeśli jednak zależy nam na tym, by kąpiel miała walor terapeutyczny, lepiej do niej dodać naturalnego olejku eterycznego.
